Ouderschapsplan verplicht maken voor alle scheidende ouders?
Ouderschapsovereenkomst
Echtgenoten die gaan scheiden in onderlinge toestemming zijn verplicht een aantal zaken over hun minderjarige kinderen te regelen. Ze moeten afspraken maken over het ouderlijk gezag, over het verblijf van de kinderen bij elk van de ouders, over de verdeling van de kosten en betaling van eventuele onderhoudsgelden. Ook een aantal fiscale en administratieve kwesties worden in de ouderschapsovereenkomst geregeld: bij wie van de ouders worden de kinderen gedomicilieerd, wie ontvangt de kinderbijslag, en wie zal de kinderen fiscaal ten laste hebben. De ouderschapsovereenkomst is dus een vrij “droog” juridisch document. Vanuit verschillende hoeken wordt daarom gepleit voor een uitbreiding van de ouderschapsovereenkomst door een luik te voorzien waarin vooral de opvoeding en de communicatie tussen de ouders over de kinderen aan bod komt.
Ouderschapsplan
In een heel aantal landen is de opmaak van een ouderschapsplan bij scheiding wettelijk verplicht. In België voorlopig nog niet. Zo’n ouderschapsplan is een toevoeging aan de ouderschapsovereenkomst, waarin de ouders met elkaar afstemmen over wat zij belangrijk vinden in de opvoeding van hun gemeenschappelijke kinderen, over de manier waarop de opvoedingstaken worden opgenomen, en over de manier waarop er onderling gecommuniceerd zal worden over de kinderen en naar de kinderen toe. Het is een document waarin vooral engagementen van de ouders worden opgenomen, bijvoorbeeld over de communicatie rond ouderavonden op school, de mate waarin de kinderen tijdens de vakantie met de ene ouder ook contact kunnen houden met de andere ouder, het informeren van de andere ouder over buitenlandse reizen, het stimuleren van contact met de familie van de andere ouder,…
Vermijden van conflicten
Hoe beter het gedeelde ouderschap na scheiding tussen de ouders werd besproken, hoe kleiner de kans op conflicten nadien is. Door het opmaken van een ouderschapsovereenkomst en ouderschapsplan, zijn de ouders immers genoodzaakt een heel aantal kwesties grondig door te praten. Gemakkelijk is dat niet uiteraard, maar het schept wel duidelijkheid over de wederzijdse verwachtingen.
De procedure van echtscheiding is de laatste jaren fel vereenvoudigd en ingekort. Je kan in België dus op zeer korte termijn gescheiden geraken, maar – zeker wanneer er kinderen bij betrokken zijn- dit wil niet zeggen dat alles daarmee is afgehandeld. Vaak wordt er te weinig nagedacht over de concrete toepassing van de afspraken, en hoe de belangen van de kinderen zich daar nog in situeren… De scheiding op zich wordt gezien als de eindmeet, terwijl het in werkelijkheid pas het begin is van een nieuw hoofdstuk: de uitoefening van het gezamenlijk ouderschap als ex-partners.
Een goed ouderschapsplan kan bijdragen aan een stabiel ouderschap na de scheiding.
Nood aan maatwerk
Het opstellen van een ouderschapsovereenkomst – en plan is zeker niet eenvoudig. Tijdens een scheiding lopen de emoties vaak hoog op, zeker waar het de kinderen aangaat.
Maar mits de goede begeleiding kunnen ouders een weg vinden doorheen de discussies, om te komen tot een goed doordachte en grondige ouderschapsovereenkomst die werkt voor de ouders en hun kinderen. Goede afspraken geven rust, doordat iedereen weet wat er te verwachten valt.
Maatwerk is hier uiteraard van groot belang. Elk gezin is anders, en daarom moeten elke ouderschapsovereenkomst en ouderschapsplan dat ook zijn.
Belang van bemiddeling
Via een bemiddelingstraject kunnen ouders tot afspraken komen waarin beide ouders zich kunnen terugvinden. Het verhoogt aanzienlijk de kansen om te bouwen aan een nieuwe toekomst die leefbaar is voor jezelf en voor de kinderen.
De bemiddelaar helpt bij het opmaken van een werkbare ouderschapsovereenkomst en een ouderschapsplan: regeling met betrekking tot het ouderlijk gezag, verblijfsregeling, de fiscale aspecten, maar ook het uitwerken van een opvoedingsproject. Uitgangspunt daarbij is het vermijden van discussies achteraf. Scheidingsbemiddeling kan scheidingsconflicten helpen oplossen. Hoe beter de ouders zich ten aanzien van elkaar verhouden, hoe minder de kinderen het gewicht van de scheiding en de conflicten ervaren.
Uitgangspunt bij ouderschapsbemiddeling en scheidingsbegeleiding is dat de ouders, ook na hun scheiding, alles zo veel als nodig in onderling overleg regelen in het belang van hun kinderen.
Laat ons eerlijk zijn: het ouderschap op zich is vaak al een uitdaging. En dat blijft ook zeker ook zo nadat de ouders niet meer als partners door het leven gaan. Het is daarom echt belangrijk om een evenwichtige regeling te treffen, die op alle vlak grondig werd doorgesproken.
Verplicht maken van het ouderschapsplan
Een wetgevend initiatief tot het verplicht stellen van een ouderschap bij scheiding, blijft waarschijnlijk niet meer lang uit. Zal zo’n verplicht plan nuttig blijken? Scheidende koppels die niet tot enig overleg bereid zijn, zullen zich door een wettelijke verplichting ook niet tot oprecht overleg laten verleiden. Maar het kan wel een belangrijk signaal zijn van de wetgever. En dat kan dan weer leiden tot een grotere bewustwording bij scheidende ouders om meer stil te staan bij de organisatie van de opvoeding van de kinderen en het gedeelde ouderschap na de scheiding.
Wel moet de wetgever beseffen dat een groot deel van de scheidende ouders niet door zo’n nieuwe wet zal worden aangesproken. Meer en meer bestaan gezinnen immers uit ongehuwd samenwonende ouders en hun kinderen. Wanneer een ongehuwd ouderpaar uit elkaar gaat, bestaat er geen enkele verplichting om een regeling over de kinderen op papier te zetten. In mijn praktijk kom ik wel vaker ouders tegen die al jaren uit elkaar zijn, zonder ooit grondige afspraken over de kinderen te hebben gemaakt. Dit kan lang goed gaan, maar vroeg of laat ontstaan dan toch misverstanden, en de behoefte aan duidelijke afspraken.
Scheidingspraktijk Vera Steyvers
Alle ouders die via mijn bemiddeling een echtscheidings-of ouderschapsakkoord bereiken, voorzien daarin ook een ouderschapsplan. Hoewel dit dus nog niet wettelijk verplicht is, leg ik steeds aan mijn cliënten uit hoe belangrijk dit kan zijn. Een standaardtekst voor zo’n ouderschapsplan bestaat uiteraard niet. Voor het ene ouderpaar is uitwisseling van informatie via een heen- en weer boekje belangrijk, anderen maken afspraken over gebruik van sociale media, over contact met de grootouders e.d….
Een ouderschapsovereenkomst, en meer in het bijzonder nog een ouderschapsplan, is steeds gemaakt op maat en volgens de behoeften van elk individueel ouderpaar. En zo hoort het ook te zijn!
