Niet alleen gehuwde koppels scheiden. Er zijn ook heel erg veel ongehuwde koppels die een leven opbouwden en kinderen kregen, en wiens wegen uiteindelijk scheiden. Deze ongehuwde koppels kunnen wettelijk of feitelijk samenwonend zijn, en ook hier komt er heel wat kijken bij een relatiebreuk. Deze bijdrage beperkt zich tot wettelijke samenwoning, maar veel zaken zijn ook bij uitbreiding toepasselijk op de feitelijke samenwoners (d.w.z. mensen die op het zelfde adres ingeschreven zijn en een gezamenlijke huishouding voeren, maar nooit een verklaring van wettelijke samenwoning aflegden bij de gemeente).
Wettelijke samenwoning, wat is dat nu juist?
Twee personen die op hetzelfde adres wonen, kunnen een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen voor het gemeentebestuur. Wettelijke samenwoners kunnen bij de notaris ook een contract van wettelijke samenwoning afleggen, om bepaalde afspraken vast te leggen over bijvoorbeeld de bijdragen in de kosten van hun huishouding. Dit is niet verplicht, en er wordt in de praktijk weinig gebruik van gemaakt.
Wie gewoon op hetzelfde adres woont, zonder zo’n verklaring af te leggen, woont feitelijk samen.
Wat houdt dat juist in, zo’n wettelijke samenwoning?
De verklaring van wettelijke samenwoning geeft de samenwoners een bepaalde juridische bescherming. Deze bescherming en juridische gevolgen van een wettelijke samenwoning zijn echter vrij beperkt. Niet alle wettelijke samenwoners zijn zich daarvan voldoende bewust. Op het moment dat de relatie tot een einde komt, wordt het dan vaak wel pijnlijk duidelijk dat het wettelijk kader zeer beperkt is…
Het Burgerlijk Wetboek bevat een aantal bepalingen over de wettelijke samenwoning:
bescherming van de gezinswoning: De gezinswoning kan niet op initiatief van een van de partners worden verkocht of met hypotheek bezwaard, ook al hoort de woning enkel aan die partner toe. De andere partner zal mee moeten tekenen. Deze bescherming is relatief echter, aangezien de wettelijke samenwoning op elk moment opzegbaar is (zie verder).
bijdragen in de lasten van het samenwonen: net zoals binnen het huwelijk, moeten de partners in verhouding tot hun middelen bijdragen in de lasten van het samenwonen. Deze lasten omvatten ook de kosten voor de kinderen die van het gezin deel uitmaken (zowel de gemeenschappelijke kinderen als de kinderen van een van de partners).
hoofdelijke aansprakelijkheid voor de huishoudschulden: als een van de partners een dergelijke schuld aangaat, zijn beide partners aansprakelijk oor de terugbetaling ervan. Het kan gaan om een autolening bijvoorbeeld, of een lening voor verbouwingswerken van de gezinswoning,….
Einde van de wettelijke samenwoning
De wettelijke samenwoning kan eenvoudig worden beëindigd door het afleggen van een verklaring op het gemeentebestuur. De partners kunnen die verklaring samen gaan afleggen, maar de verklaring van beëindiging kan ook worden gedaan door één van de partners. Hieraan zullen bepaalde kosten verbonden zijn, omdat de gemeente verplicht is de andere partner in kennis te stellen van de beëindiging.
Op het moment dat de verklaring wordt afgelegd, vervalt dus ook de bescherming van de gezinswoning.
Het wettelijk kader is erg beperkt voor wettelijke samenwoners. Er bestaat de mogelijkheid tot opmaken van een “wettelijk samenlevingscontract” om verdere regels uit te werken, maar de praktijk leert dat dit nauwelijks gebeurt.
Nochtans moeten er een heel aantal zaken geregeld wanneer wettelijke samenwoners uit elkaar gaan. Gehuwde koppels die willen scheiden via een een procedure van scheiding in onderlinge toestemming, zijn verplicht om de koppen bij elkaar te steken en een regeling uit te werken. Scheidende samenwoners moeten dat niet, en kunnen (gezamenlijk of zelfs op eenzijdig initiatief) de wettelijke samenwoning beëindigen. Sluimerende conflicten blijven daardoor onaangeroerd, en komen op een later tijdstip vaak fel tot uiting.
Wat zijn zo de zaken die scheidende samenwoners moeten regelen? Ik haal de belangrijkste hieronder aan. Ontbreekt er iets, of heb je verdere vragen, aarzel dan zeker niet me te contacteren!
Regeling over de onroerende goederen
Kochten de samenwoners een huis of appartement, dan moet daar nu iets mee gebeuren. Het wordt verkocht, overgenomen door een van de partners, of voorlopig in onverdeeldheid aangehouden. Een beetje hetzelfde verhaal als voor gehuwden dus… Let op: het tarief van registratierecht op de toebedeling kan hoger of lager zijn al naargelang de situatie. Laat je goed informeren op dat vlak!
Vaak zal er nog een hypothecaire lening lopen op de woning. Hou er rekening mee dat ook hier het nodige moet worden geregeld, en dat de bank hierin ook best betrokken wordt.
De kinderen
Wettelijk of feitelijk samenwonende ouders zijn niet verplicht een regeling over hun kinderen te treffen wanneer ze uit elkaar gaan. Nochtans is het goed om hierover duidelijke afspraken te hebben! En voor wie een fiscaal co- ouderschap wil toepassen is het zelfs verplicht een geregistreerde of gehomologeerde schriftelijke overeenkomst af te sluiten.
Vaak leggen de ouders vrij weinig afspraken vast, en doen gewoon door met de verblijfs- en kostenregeling die in de praktijk min of meer vanzelf loopt. Dit kan jarenlang (of misschien zelfs wel voor altijd) goed gaan, maar vaak komt de lopende regeling in het gedrang wanneer er gewijzigde omstandigheden zijn. Een van de ouders krijgt een nieuwe partner, die bijvoorbeeld ook kinderen heeft die in een bepaalde week-om week regeling zitten, of een van de ouders verhuist voor een nieuwe job naar een andere stad. En plots staat de hele regeling op losse schroeven, jàren nadat men als partners uit elkaar ging. Het is vaak niet eenvoudig om op dat moment nog samen te zitten over een schriftelijke ouderschapsovereenkomst. Uit de jarenlange praktijk zijn bij de ene ouder bepaalde verwachtingen gegroeid, terwijl de andere de hele regeling als tijdelijk bleek te beschouwen. Of plots beseft de ene ouder dat de andere al die jaren de kinderen fiscaal ten laste heeft gehad, zonder dat dit ooit in de kostenregeling werd verrekend…
Niet gemakkelijk, maar beter laat dan nooit! Een goede ouderschapsovereenkomst zorgt voor rust en duidelijkheid.